A. Vernooij in het Gregoriusblad. (jaargang 136, nummer 2, p. 22-23, juni 2012)
Gregoriaans project met sterk maatschappelijk engagement.
Begin dit jaar heeft de Nijmeegse Schola Cantorum Karolus Magnus opnieuw een cd uitgebracht onder de titel ‘The Martyred Virgins’ – Pro sinceritate corporali et spiritali.
De gezangen zijn bedoeld als een Gregorian memorial to female victims of violence, een eerbetoon aan de vrouwen die overal op de wereld slachtoffer zijn geworden en nog worden van geweld, zowel in oorlogssituaties als in het leven van alledag.
Met ‘The Martyred Virgins’ zet Karolus Magnus een nieuwe stap in de concrete vormgeving van haar credo. In een eerste fase heeft de Schola met name door haar bijzondere uitvoeringspraktijk een waardevolle bijdrage geleverd aan een beweging, die het gregoriaans laat horen als meer dan alleen een schoon repertoire uit het verleden. Het heeft ook vandaag nog wat te zeggen. Ze deed dat via de cd’s O Virgo Mater (1993), Canticum Novum (1995) en Media vita (1997). Later werd het gregoriaans door Karolus Magnus uit zijn liturgisch-documentair verband gehaald en gepresenteerd in projecten, religieus van inhoud en boodschap. Het gregoriaans blijkt ook te kunnen functioneren buiten de klassieke liturgie. Daarvan getuigen de cd’s La Divina Commedia Gregoriana (2000) en lmago Christi (2006). Met de onderhavige cd ‘The Martyred Virgins’ heeft de Schola een nieuw artikel van haar muzikale credo geformuleerd door het gregoriaans te presenteren als een maatschappij betrokken muzikaal genre, waarmee hedendaagse problematieken worden verklankt en becommentarieerd. Wie had dat gedacht: het gregoriaans als indringend en aangrijpend protest tegen een maatschappelijk onrecht als het misbruik van vrouwen in conflictsituaties van oorlog en onderdrukking! Met name door de inbreng van het gregoriaans wordt dat leed om deze vrouwen bijkans onverdraaglijk.
ln concreto worden op ‘The Martyred Virgins’ gregoriaanse gezangen uit het officie van de maagd-martelares Agnes omkaderd door teksten, waarin genoemd lijden onverbloemd beschreven wordt. De keuze voor St. Agnes als ‘patrones’ van deze vrouwen werd gebaseerd op een boek van de antropologe Margareth Visser (The Geometry of love), waarin recht wordt gedaan aan martelaressen uit de eerste eeuwen van het Christendom als Agnes. Zij hebben door hun dood niet enkel een ultieme getuigenis afgelegd van hun trouw aan Christus, naar niet minder van een onverschrokken verdediging van hun integriteit als vrouw. Het begrip ‘maagd’ moet overigens niet fysiek worden geïnterpreteerd, maar eerder als ‘zuiver van geest’. Vaak werd immers een maagd-martelares alvorens te worden gedood door haar overweldiger verkracht. Daarmee zijn zij de voorvechters geworden van hun misbruikte seksegenoten uit de vroegere hedendaagse en komende geschiedenis.
De Schola geeft aan dit credo behalve door een bijzondere selectie van gregoriaanse gezangen en de plaatsing daarvan in een origineel religieus kader ook vorm in haar wijze van uitvoeren. Daarbij staan niet de laatste ontdekkingen van de theorie van de semiologische wetenschap omtrent vooral het ritme voorop, maar de praktische vertaling daarvan binnen een gelovig religieus gebeuren. Stan Hollaardt en zijn zangers hebben in vergelijking met hun vroegere producties op deze nieuwe cd niets van dit liturgisch-muzikale geloof laten varen. Dat mag met name als compliment beschouwd worden voor de dirigent, die er in de loop van de jaren en de daarmee gepaard gaande wisseling van koorleden blijvend in is geslaagd deze eigen gregoriaanse spiritualiteit met zijn zangers te ontwikkelen en tot expressie te brengen.
Zoals we gewend zijn van eerdere cd’s munt ook deze keer het booklet uit in helderheid en effectieve informatie. In vergelijking met de eerdere producties heeft het koor gewonnen aan helderheid van dictie. De goede akoestiek van het kerkje van Voorst zal in dit opzicht wellicht ook een rol hebben gespeeld.
Het zangtempo blijft aan de voorzichtige kant. De in vergelijking met de vroegere opnames grotere vaart en toegenomen emotionele betrokkenheid bij de gang van de melodie doen uitzien naar een volgende cd.
Anton Vernooij